Στο παρακάτω απόσπασμα ο Πλάτων διατυπώνει την άποψη ότι οι θεοί έπλασαν το ανθρώπινο γένος. Οι άνθρωποι στη συνέχεια ένιωσαν την ανάγκη να ιδρύσουν βωμούς για να τιμήσουν τους θεούς. Αρχικά ζούσαν διασκορπισμένοι, γρήγορα όμως κατάλαβαν ότι θα επιβίωναν μόνο αν οργανώνονταν σε πόλεις, κι έτσι άρχισε η εξέλιξη των πολιτειακών συστημάτων.
Ἐπειδὴ δὲ ὁ ἄνθρωπος θείας μετέσχε μοίρας, πρῶτον μὲν διὰ τὴν τοῦ θεοῦ συγγένειαν ζῲων μόνον θεοὺς ἐνόμισεν, καὶ ἐπεχείρει βωμούς τε ἱδρύεσθαι καὶ ἀγάλματα θεῶν· ἔπειτα φωνὴν καὶ ὀνόματα ταχὺ διηρθρώσατο τῇ τέχνῃ, καὶ οἰκήσεις καὶ ἐσθῆτας καὶ ὑποδέσεις καὶ στρωμνὰς καὶ τὰς ἐκ γῆς τροφὰς ηὕρετο. Οὕτω δὴ παρεσκευασμένοι κατ’ ἀρχὰς ἄνθρωποι ᾤκουν σποράδην, πόλεις δὲ οὐκ ἦσαν· ἀπώλλυντο οὖν ὑπὸ τῶν θηρίων διὰ τὸ πανταχῇ αὐτῶν ἀσθενέστεροι εἶναι, καὶ ἡ δημιουργικὴ τέχνη αὐτοῖς πρὸς μὲν τροφὴν ἱκανὴ βοηθὸς ἦν, πρὸς δὲ τὸν τῶν θηρίων πόλεμον ἐνδεής· πολιτικὴν γὰρ τέχνην οὔπω εἶχον, ἧς μέρος πολεμική, ἐζήτουν δὴ ἁθροίζεσθαι καὶ σῲζεσθαι κτίζοντες πόλεις· ὅτ’ οὖν ἁθροισθεῖεν, ᾐδίκουν ἀλλήλους ἅτε οὐκ ἔχοντες τὴν πολιτικὴν τέχνην, ὥστε πάλιν σκεδαννύμενοι διεφθείροντο. Ζεὺς οὖν δείσας περὶ τῷ γένει ἡμῶν μὴ ἀπόλοιτο πᾶν, Ἑρμῆν πέμπει ἄγοντα εἰς ἀνθρώπους αἰδῶ τε καὶ δίκην, ἵν’ εἶεν πόλεων κόσμοι τε καὶ δεσμοὶ φιλίας συναγωγοί.
Γλωσσικά σχόλια
| μετέσχε (οριστ. αορ. β’ ρ. μετέχω) | μετείχε |
| διὰ τὴν τοῦ θεοῦ συγγένειαν ζῲων μόνον θεοὺς ἐνόμισεν | εξαιτίας της συγγένειάς του με το θείο, μόνο αυτός από τα πλάσματα πίστεψε στους θεούς |
| φωνὴν καὶ ὀνόματα ταχὺ διηρθρώσατο | εφηύρε γρήγορα έναρθρο λόγο και λέξεις |
| ἐσθῆτας | ρούχα, ενδύματα |
| ὑποδέσεις | υποδήματα |
| στρωμνάς | στρωσίδια, σκεπάσματα |
| σποράδην | διασκορπισμένοι |
| πανταχῇ | από κάθε άποψη |
| ἐνδεής | ελλιπής, ανεπαρκής |
| ὅτ’ | όταν |
| ἅτε οὐκ ἔχοντες | επειδή πράγματι δεν κατείχαν |
| σκεδαννύμενοι διεφθείροντο | διασκορπίζονταν και αφανίζονταν |
| δείσας (μτχ. αορ. ρ. δέδοικα, δέδια) | επειδή φοβήθηκε |
| μὴ ἀπόλοιτο (ευκτ. αορ. β’ ρ. ἀπόλλυμαι) πᾶν | μήπως αφανιστεί ολόκληρο |
| δίκην | δικαιοσύνη |
| ἵν’ εἶεν (ευκτ. ενεστ. ρ. εἰμί) | για να είναι |
| πόλεων κόσμοι τε καὶ δεσμοὶ φιλίας συναγωγοί | μέσα πειθαρχίας για τις πόλεις και συνεκτικοί δεσμοί φιλίας για τους ανθρώπους |
Ερωτήσεις
- Ποια ήταν η σχέση ανθρώπου και θεού και για ποιο λόγο δημιουργήθηκαν οι πόλεις σύμφωνα με το παραπάνω απόσπασμα;
- Να συγκρίνετε τις θέσεις του Κριτία για τη γένεση του νόμου στο κείμενο της Ενότητας με τις αντίστοιχες απόψεις του Πρωταγόρα στο παράλληλο κείμενο.
ἆθλος [= διαγωνισμός, αγώνας για την κατάκτηση βραβείου, (μτφ.) πάλη, μόχθος] [στο κείμενο συναντήσατε τον τύπο: ἆθλον] | ||||
Αρχαία Ελληνική | Αρχαία / Νέα Ελληνική | Νέα Ελληνική | ||
 |  | ἀθλεύω [= αγωνίζομαι για κάποιο έπαθλο] | ἀθλῶ (ν.ε.: αθλούμαι) | |
ὁ ἀθλοθέτης [= αυτός που απονέμει το βραβείο] | αθλοπαιδιές [= αθλητική ψυχαγωγική δραστηριότητα] | |||
π.χ. δύσ-βατος (βατός), πάγ-καλος (καλός), ἄ-γνωστος (γνωστός)
Ευκτική
|
|---|
εἴην
εἴης εἴη εἴημεν – εἶμεν
εἴητε – εἶτε
εἴησαν – εἶεν
|
| Ο τύπος πᾶν του κειμένου ανήκει στο αφωνόληκτο τρικατάληκτο επίθετο πᾶς, πᾶσα, πᾶν. Άλλα επίθετα αυτής της κατηγορίας είναι τα σύνθετά του ἅπας και σὺμπας. Ακολουθεί η κλίση του: |
| ενικός αριθμός | πληθυντικός αριθμός | |||||
| αρσενικό | θηλυκό | ουδέτερο | αρσενικό | θηλυκό | ουδέτερο | |
| ονομ. | πᾶς (< πάντ-ς) | πᾶσα | πᾶν(< πάντ-) | πάντ-ες | πᾶσαι | πάντ-α |
| γεν. | παντ-ός | πάσης | παντ-ός | πάντ-ων | πασῶν | πάντ-ων |
| δοτ. | παντ-ί | πάσῃ | παντ-ί | πᾶσι (< πάντ-σι) | πάσαις | πᾶσι (< πάντ-σι) |
| αιτ. | πάντ-α | πᾶσαν | πᾶν (<πάντ-) | πάντ-ας | πάσας | πάντ-α |
| κλητ. | πᾶς (< πάντ-ς) | πᾶσα | πᾶν (<πάντ-) | πάντ-ες | πᾶσαι | πάντ-α |
- Το θηλυκό γένος κλίνεται κατά την α΄ κλίση των ουσιαστικών. Το -α του θηλυκού γένους είναι βραχύ (πάντ-j-α > πάν-σ-α > πᾶσα) όπου εμφανίζεται, εκτός από την κατάληξη -ας της αιτιατικής πληθυντικού.
- Οι τύποι του αρσενικού πᾶς (< πάντ-ς) και του ουδετέρου πᾶν (< πάντ-) περισπώνται, παρά τον κανόνα, κατ’ αναλογίαν προς το θηλυκό πᾶσα.
- Για διευκόλυνσή σας, να θυμάστε ότι το -α- της παραλήγουσας είναι βραχύ, όταν ακολουθεί -ντ-, και μακρό σε όλες τις υπόλοιπες περιπτώσεις.
| δίπτωτα ρήματα | ||
| άμεσο αντικείμενο | έμμεσο αντικείμενο | παράδειγμα |
| αιτιατική | δοτική | Πᾶσαν ὑμῖν τὴν ἀλήθειαν ἐρῶ. |
| αιτιατική | γενική | Ὑμεῖς ἐμοῦ ἀκούσασθε πᾶσαν τὴν ἀλήθειαν. |
| αιτιατική προσώπου | αιτιατική πράγματος | Ἡμεῖς ὑμᾶς κακὸν οὐδὲν πώποτε ἐποιήσαμεν. |
| γενική | δοτική | Τῆς τῶν Ἐλλήνων ἐλευθερίας παρεχωρήσατε αὐτῷ. |
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου
Ο/η είπε...