Σελίδες

Πέμπτη 24 Οκτωβρίου 2013

ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ - Α' Γυμνασίου. 4η ενότητα: "Ένα ταξίδι επιστημονικής φαντασίας".



 

Β1. Λεξιλογικός Πίνακας


http://users.sch.gr/ipap/Ellinikos%20Politismos/Yliko/Theoria%20arxaia/metafraseis%20a%20gym/a04xm.htm


Β2. Ετυμολογικά

Παραγωγή ουσιαστικώνπαραγωγή ουσιαστικών

Παραγωγή ουσιαστικών από ουσιαστικά (α′ μέρος)

• Υποκοριστικά – Περιεκτικά – Τοπικά
Υποκοριστικά λέγονται τα παράγωγα ουσιαστικά τα οποία δηλώνουν πραγματική ή συναισθηματική σμίκρυνση της πρωτότυπης λέξης.
Περιεκτικά λέγονται τα παράγωγα ουσιαστικά τα οποία σημαίνουν το μέρος που περιέχει πολλά από εκείνα που φανερώνει η πρωτότυπη λέξη ή πολλά όμοια πράγματα που βρίσκονται στο ίδιο μέρος.
Τοπικά είναι τα παράγωγα ουσιαστικά τα οποία σημαίνουν τον τόπο όπου μένει ή εργάζεται το πρόσωπο που δηλώνει η πρωτότυπη λέξη ή τον τόπο όπου γίνεται μια ενέργεια.


Καταλήξεις υποκοριστικών
-άριονἀνθρωπάριον < ἄνθρωπος
-ιονσωμάτιον < σῶμα
-ίδιονοἰκίδιον < οἶκος
-ίςνησίς < νῆσος
-ίσκοςνεανίσκος < νεανίας
-ύδριοννησύδριον < νῆσος
-ύλλιονεἰδύλλιον < εἶδος (σύντομο ποίημα συχνά με βουκολικό περιεχόμενο)
Καταλήξεις περιεκτικών
-(ε)ώνἀμπελών < ἄμπελος
ἐλαιών < ἐλαία
-ιάμυρμηκιά < μύρμηξ
στρατιά < στρατός
Καταλήξεις τοπικών
-ιονἐμπόριον < ἔμπορος
-(ε)ῖονἰατρεῖον < ἰατρός

ΥΠΟΚΟΡΙΣΤΙΚΑ ΟΥΣΙΑΣΤΙΚΑ, ΤΟΠΙΚΑ ΟΥΣΙΑΣΤΙΚΑ
http://ebooks.edu.gr/modules/ebook/show.php/DSGL102/457/3003,12054/extras/activities/index_04_lexiko/index_04_lexiko.html


Γ. Γραμματική

1. Το άρθρο

Όπως και στη ν.ε., το άρθρο είναι μονοσύλλαβη κλιτή λέξη η οποία χρησιμοποιείται πριν από ουσιαστικά και επίθετα (ή πριν από λέξεις που παίζουν τον ρόλο ουσιαστικών και επιθέτων, όπως στη φράση: το λέγω είναι ρήμα), π.χ. τῇ νήσῳτοῦ πελάγουςτὰ σώματατὰ μεγέθητῶν ποδῶντῶν κυμάτωντὴν πατρίδατῆς ὁδοῦ.
αρσενικό γένοςθηλυκό γένοςουδέτερο γένος
ενικός αριθμόςπληθυντικός αριθμόςενικός αριθμόςπληθυντικός αριθμόςενικός αριθμόςπληθυντικός αριθμός
ονομαστικήοἱαἱτότά
γενικήτοῦτῶντῆςτῶντοῦτῶν
δοτικήτῷτοῖςτῇταῖςτῷτοῖς
αιτιατικήτόντούςτήντάςτότά
κλητική(ὦ)(ὦ)(ὦ)(ὦ)(ὦ)(ὦ)
Ο τύπος  δεν είναι τύπος του άρθρου, αλλά επιφώνημα, που χρησιμοποιείται μπροστά από ονόματα κλητικής πτώσης.

2. Β΄ κλίση ουσιαστικών

Στην α.ε. υπάρχουν τρεις κλίσεις: η πρώτη, η δεύτερη και η τρίτη. Σε αυτή την Ενότητα θα μελετήσετε τη β′ κλίση.
β κλίση
Οι καταλήξεις των πτώσεων είναι οι εξής:
αρσενικό και θηλυκόουδέτερο
ενικός αριθμόςπληθυντικός αριθμόςενικός αριθμόςπληθυντικός αριθμός
ονομαστική-ος-οι-ον
γενική-ου-ων-ου-ων
δοτική-ῳ-οις-ῳ-οις
αιτιατική-ον-ους-ον
κλητική-οι-ον
ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ
  1. Η κατάληξη  στον πληθυντικό των ουδετέρων είναι βραχεία, π.χ. τὰ δῶρα.
  2. Η δίφθογγος οι, όταν βρίσκεται στο τέλος κλιτής λέξης (πλην ευκτικής ρήματος), είναιβραχεία, π.χ. οἱ χῶροι (αλλά τοῖς χώροις).
  3. Η γενική και η δοτική των ουσιαστικών β′ κλίσης, όταν τονίζονται στη λήγουσα,περισπώνται και στους δύο αριθμούς, π.χ. τοῦ ποταμοῦτῷ ποταμῶτῶν ποταμῶντοῖς ποταμοῖς.
  4. Τα οξύτονα και παροξύτονα ουσιαστικά β′ κλίσης διατηρούν τον τόνο τους στην ίδια συλλαβή σε όλες τις πτώσεις, π.χ. ὁ νομόςτοῦ νομοῦτῷ νομῷτὸν νομόν.
  5. Τα προπαροξύτονα ουσιαστικά β′ κλίσης τονίζονται στην προπαραλήγουσα, όταν η λήγουσα είναι βραχεία, π.χ. ὁ ἄνθρωποςοἱ ἄνθρωποι. Ο τόνος τους κατεβαίνει στην παραλήγουσα, όταν η λήγουσα είναι μακρά, π.χ.τοῦ ἀνθρώπουτῶν ἀνθρώπων.

3. Προσωπικές αντωνυμίες

Ακολουθεί η κλίση του α′ και β′ προσώπου (το γ′ πρόσωπο δεν απαντά συχνά στα πεζά κείμενα):
α' πρόσωπο
ενικός αριθμόςπληθυντικός αριθμός
α.ε.ν.ε.α.ε.ν.ε.
ονομ.ἐγώεγώἡμεῖςεμείς
γεν.ἐμοῦ, μουεμένα, μουἡμῶνεμάς, μας
δοτ.ἐμοί, μοιἡμῖν
αιτ.ἐμέ, μεεμένα, μεἡμᾶςεμάς, μας
β΄ πρόσωπο
ενικός αριθμόςπληθυντικός αριθμός
α.ε.ν.ε.α.ε.ν.ε.
ονομ.σύεσύὑμεῖςεσείς
γεν.σοῦ, σουεσένα, σουὑμῶνεσάς, σας
δοτ.σοί, σοιὑμῖν
αιτ.σέ, σεεσένα, σεὑμᾶςεσάς, σας


red arrow Παρατήρηση
Οι αντωνυμίες δεν έχουν κλητική (εξαιρείται η δεικτική αντωνυμία οὗτος, την οποία θα εξετάσουμε σε επόμενη Ενότητα).




ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΑΠΟ: ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ
http://users.sch.gr/ipap/Ellinikos%20Politismos/Yliko/Theoria%20arxaia/metafraseis%20a%20gym/a04xm.htm

Δείτε: α. ΕΛΛΑΔΑ 1940-41 - National Geographic - Η ΠΡΩΤΗ ΝΙΚΗ β. Την ταινία για το Δίστομο: "ΕΝΑ ΤΡΑΓΟΥΔΙ ΓΙΑ ΤΟΝ ΑΡΓΥΡΗ" του Στέφαν Χάουπτ


Σάββατο 19 Οκτωβρίου 2013

Metallica - Enter Sandman Live Moscow 1991

Σάββατο 12 Οκτωβρίου 2013

Επίκαιρο καινούργιο τραγούδι των Active Member





ΠΟΛΕΜΟΣ ΕΙΝΑΙ ΝΑ ΓΕΝΕΙ"
ΟΣΟΙ ΤΟ ΚΑΚΟ ΣΤΟΝ ΝΤΟΥΝΙΑ ΑΦΕΝΤΕΥΟΥΝ
ΠΑΝΩ ΑΠ' ΤΑ ΚΕΦΑΛΙΑ ΜΑΣ ΞΑΝΑ ΧΩΡΑΤΕΥΟΥΝ
ΜΑΚΕΛΕΥΟΥΝ ΤΟΥΣ ΒΩΒΟΥΣ ΚΑΙ ΑΚΡΟΧΟΛΟΥΣ ΛΑΟΥΣ
Μ' ΑΚΟΥΣ ΚΙ ΕΜΕΙΣ ΕΙΜΑΣΤΕ ΙΔΙΟΙ Μ' ΑΥΤΟΥΣ.
ΑΚΑΘΟΡΙΣΤΟΙ ΣΚΥΦΤΟΙ ΚΑΙ ΑΓΝΩΡΙΣΤΟΙ
ΥΠΟΤΕΛΕΙΣ ΦΥΓΟΠΟΝΟΙ ΚΙ ΑΦΩΤΙΣΤΟΙ
ΘΑ ΡΘΕΙ Η ΣΕΙΡΑ ΜΑΣ ΤΟ ΚΑΚΟ ΧΟΡΕΥΕΙ ΚΟΝΤΑ ΜΑΣ
ΤΡΩΕΙ ΤΑ ΣΤΕΡΝΑ ΤΑ ΟΝΕΙΡΑ ΜΑΣ.
ΣΚΛΑΒΙΑ ΜΑΣ Η ΒΟΛΗ ΧΡΟΝΙΑ ΤΩΡΑ
ΣΤΗ ΚΑΤΑΘΛΙΨΗ ΕΣΥΡΕ ΟΛΗ ΤΗ ΧΩΡΑ
ΓΙΝΑΝΕ ΜΝΗΜΕΣ ΤΑ ΛΙΓΑ ΤΑ ΣΠΟΥΔΑΙΑ
ΚΑΙ ΧΕΡΙΑ ΑΛΛΑΖΟΥΝΕ ΛΑΘΡΑΙΑ ΟΛΑ ΕΚΕΙΝΑ ΤΑ ΩΡΑΙΑ
ΚΑΤΑΝΤΙΑ ΕΙΝΑΙ ΑΔΕΡΦΕ ΜΟΥ ΚΑΤΑΝΤΙΑ
Η ΑΡΝΗΣΗ ΜΑΣ ΓΙΑ ΖΩΗ ΒΓΑΖΕΙ ΜΑΤΙΑ
ΚΙ ΕΤΣΙ ΓΙΝΗΚΑΜΕ ΤΟ ΤΕΛΕΙΟ ΘΥΜΑ
ΜΑΥΡΗ ΑΦΗΓΗΣΗ, ΣΤΟ ΠΟΔΙ ΓΡΑΜΜΕΝΟ ΠΟΙΗΜΑ
ΚΡΙΜΑ, ΠΩΣ ΜΕ ΚΡΑΤΑΕΙ ΑΥΤΗ Η ΧΩΡΑ ΚΟΝΤΑ ΤΗΣ
ΜΟΙΑΖΕΙ ΜΕ ΜΑΝΑ ΠΟΥ ΕΚΔΙΔΕΙ ΤΑ ΠΑΙΔΙΑ ΤΗΣ
ΤΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΜΕ ΠΡΟΚΑΛΕΙ ΓΙΑ ΝΑ ΠΑΙΞΩ
ΜΑ ΕΧΕΙ ΑΜΟΛΗΣΕΙ ΤΑ ΜΑΝΤΡΟΣΚΥΛΑ ΑΠ' ΕΞΩ
ΚΙ ΟΙ ΣΚΥΛΟΓΙΟΙ ΦΟΒΙΣΜΕΝΟΙ ΑΠ' ΤΑ ΚΑΝΑΛΙΑ
ΚΕΡΙΑ ΑΝΑΒΟΥΝ ΣΤΗΣ ΝΤΡΟΠΗΣ ΤΑ ΜΑΝΟΥΑΛΙΑ
ΜΕΓΑΛΑ ΧΑΛΙΑ, ΚΙ ΑΦΟΥ ΕΙΝΑΙ Η ΕΚΔΙΚΗΣΗ ΦΤΗΝΗ
ΠΟΛΕΜΟΣ ΕΙΝΑΙ ΝΑ ΓΕΝΕΙ

ΠΟΛΕΜΟΣ ΕΙΝΑΙ ΝΑ ΓΕΝΕΙ
ΚΙ ΕΣΥ ΜΩΡΕ ΣΩΠΑΙΝΕΙΣ
ΚΑΤΩ ΑΠ’ ΤΟΥ ΚΕΔΡΟΥ ΤΗ ΣΚΙΑ
ΣΕ ΤΟΥΤΑ ΕΔΩ ΤΑ ΜΕΡΗ

ΣΤΟΥ ΧΑΡΟΥ ΔΙΠΛΑ ΤΗΝ ΟΡΜΙΑ
ΕΣΥ ΞΑΝΑ ΧΩΛΑΙΝΕΙΣ
ΤΙ ΠΕΡΙΜΕΝΕΙΣ?
ΠΟΛΕΜΟΣ ΕΙΝΑΙ ΝΑ ΓΕΝΕΙ

ΕΛΑ ΜΟΥ ΝΤΕ ΕΛΑ ΜΟΥ ΝΤΕ ΤΙ ΠΕΡΙΜΕΝΕΙΣ
ΤΙ ΠΑΖΑΡΕΥΕΙΣ ΜΕ ΤΟ ΑΥΡΙΟ ΚΑΙ ΣΩΠΑΙΝΕΙΣ
ΔΕ ΣΟΥ ΖΗΤΑΩ Ν' ΑΜΟΛΗΘΕΙΣ ΚΑΙ ΝΑ ΣΚΟΤΩΝΕΙΣ
ΜΗ ΜΟΥ ΘΥΜΩΝΕΙΣ ΚΑΛΟ ΣΟΥ ΛΕΩ ΝΑ ΚΑΜΩΝΕΙΣ
ΝΑ ΒΓΕΙΣ ΚΑΙ ΝΑ ΦΩΝΑΞΕΙΣ ΠΡΟΣ Σ' ΟΛΕΣ ΤΙΣ ΜΕΡΙΕΣ
ΠΩΣ ΔΕΝ ΜΑΣ ΣΚΙΑΖΟΥΝ ΤΩΝ ΔΕΙΛΩΝ ΟΙ ΜΑΧΑΙΡΙΕΣ
ΚΙ ΟΤΙ ΑΚΟΜΑ ΟΝΕΙΡΕΥΟΜΑΣΤΕ ΕΣΤΩ ΣΑΚΑΤΑΜΕΝΟΙ
ΑΠ ΤΗΣ ΖΩΗΣ ΤΑ ΟΜΟΡΦΑ ΚΑΛΑ ΔΑΣΚΑΛΕΜΕΝΟΙ.

Μ' ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΛΛΗ ΠΟΛΕΜΟΣ ΑΝ ΕΙΝΑΙ ΝΑ ΓΕΝΝΕΙ
ΜΠΟΡΩ ΝΑ ΓΙΝΩ ΣΤΕΡΝΗ ΚΡΑΥΓΗ ΤΟΥ ΔΙΓΕΝΗ
ΚΙ Ο ΕΧΘΡΟΣ ΑΠΟ ΜΑΚΡΥΑ ΝΑ ΜΕ ΒΙΓΛΙΖΕΙ
ΚΙ ΟΥΤΕ Ο ΦΙΛΟΣ Ο ΚΑΛΟΣ ΝΑ ΜΗ Μ΄ΑΝΑΓΝΩΡΙΖΕΙ
ΜΠΟΡΩ ΝΑ ΓΙΝΩ ΤΟΥ ΠΑΠΠΟΥ ΜΟΥ ΜΕΤΑΝΟΙΩΜΑΤΑ
ΜΕ ΤΗ ΦΩΤΙΑ ΝΑ ΓΙΝΩ ΕΝΑ ΚΑΙ ΤΑ ΧΩΜΜΑΤΑ
ΟΜΩΣ ΜΕ ΝΟΙΑΖΕΙ ΤΟ ΑΥΡΙΟ ΚΑΙ ΤΟ ΦΩΣ ΛΑΧΤΑΡΩ
ΚΑΙ ΚΑΘΕ ΠΟΥ ΜΙΣΩ, ΜΑΚΡΑΙΝΩ ΑΠ' ΤΟ ΚΑΙΡΟ
ΕΧΩ ΤΗΝ ΑΝΤΟΧΗ ΤΟΥ ΚΕΔΡΟΥ ΣΤΗ ΑΛΜΥΡΑ
ΣΤΟ ΝΑ ΠΑΡΑΒΛΕΠΩ ΔΕΝ ΕΧΩ ΠΕΙΡΑ
ΑΠΟ ΠΟΥ ΣΤΟ ΔΙΑΟΛΟ ΠΗΡΑ ΚΑΙ ΠΟΝΗΡΕΥΟΜΑΙ
ΣΕ ΠΟΙΑ ΣΤΙΓΜΗ ΜΟΥ ΧΡΩΣΤΑΩ ΠΟΥ ΜΑΓΕΥΟΜΑΙ
ΤΟ ΚΑΚΟ ΜΕ ΒΑΡΙΑ ΚΑΡΔΙΑ ΠΑΡΑΓΚΩΝΙΖΩ
ΚΑΙ ΣΕ ΞΟΡΚΙΖΩ ΑΔΕΡΦΕ ΜΟΥ ΚΙ ΕΛΠΙΖΩ
ΤΟ ΦΩΣ ΠΟΥ ΟΝΕΙΡΕΥΟΜΑΣΤΕ ΜΑΚΑΡΙ ΝΑ ΦΑΝΕΙ
ΑΚΟΜΑ ΚΑΙ ΠΟΛΕΜΟΣ ΑΝ ΕΙΝΑΙ ΝΑ ΓΕΝΕΙ

Δευτέρα 7 Οκτωβρίου 2013

Ο ΤΡΟΧΟΣ ΤΟΥ ΑΝΘΡΩΠΙΝΟΥ ΒΙΟΥ. Η ταινία παρουσιάζει τη σπάνια ομώνυνη τοιχογραφία του 18ου αι. από το ναό του Αγίου Ιωάννη Προδρόμου στη συνοικία Απόζαρι της Καστοριάς,




Ο "τροχός του ανθρώπινου βίου" ήταν η συμμετοχή του Αρχαιολογικού Ινστιτούτου Μακεδονικών και Θρακικών Σπουδών, σε συνεργασία με τη 16η Εφορεία Βυζαντινών Αρχαιοτήτων στις Ευρωπαϊκές Ημέρες Πολιτιστικής Κληρονομιάς 2013. Σας παραθέτουμε το σχετικό δελτίο τύπου.
Αρχαιολογικό Ινστιτούτο Μακεδονικών
και Θρακικών Σπουδών
Ροτόντα, Πλατεία Αγίου Γεωργίου
540 13 Θεσσαλονίκη
Τηλ. 2310 209603
Fax 2310 209545
aimths@culture.gr
Θεσσαλονίκη, 23.9.2013

ΔΕΛΤΙΟ ΤΥΠΟΥ
To Aρχαιολογικό Ινστιτούτο Μακεδονικών και Θρακικών Σπουδών συμμετέχει σε συνεργασία με τη 16η Εφορεία Βυζαντινών Αρχαιοτήτων στον εορτασμό των Ευρωπαϊκών Ημερών Πολιτιστικής Κληρονομιάς 2013, που έχουν ως θέμα «Τα πρόσωπα του Χρόνου» με την προβολή της αρχαιολογικής, εκπαιδευτικής ταινίας με τίτλο «Ο τροχός του ανθρώπινου βίου»
Η ταινία παρουσιάζει τη σπάνια ομώνυνη τοιχογραφία του 18ου αι. από το ναό του Αγίου Ιωάννη Προδρόμου στη συνοικία Απόζαρι της Καστοριάς, στην οποία οι διάφορες ηλικίες του ανθρώπου εμφανίζονται στην περίμετρο ενός περιστρεφόμενου τροχού, που αρχίζει από την παιδική ηλικία, κορυφώνεται στη μέση ηλικία της ακμής και στη συνέχεια κατρακυλά στη φθορά και το θάνατο.

Παρασκευή 4 Οκτωβρίου 2013

ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ - Α' ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ. 3η ενότητα: "Επαγγέλματα των αρχαίων Αθηναίων".

Α. ΚΕΙΜΕΝΟ



ΑΝΑΛΥΤΙΚΑ 

ΤΟ ΚΕΙΜΕΝΟ ΣΤΟΝ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟ:
http://users.sch.gr/ipap/Ellinikos%20Politismos/Yliko/Theoria%20arxaia/metafraseis%20a%20gym/a03xm.htm

Καιεδώ: 
http://www.gkonstantinou.com/school_work/enotita3/enotita3.html
γραφίδα

Διαθεματική προσέγγιση - σύνδεση με το μάθημα της Ιστορίας:
http://digitalschool.minedu.gov.gr/modules/ebook/show.php/DSGYM-A105/29/159,924/



http://ebooks.edu.gr/modules/ebook/show.php/DSGL102/457/3003,12053/extras/activities/index_03_epagelmata_drastiriotita/index_03_epagelmata_drastiriotita.html



Β. Ετυμολογικά

Η ετυμολογία των λέξεων

Παραγωγή και Σύνθεση

Στο Β′ μέρος κάθε Ενότητας θα παρουσιάζονται οι τρόποι με τους οποίους σχηματίζονται οι λέξεις στην Αρχαία Ελληνική. Η διερεύνηση της προέλευσης και του σχηματισμού των λέξεων λέγεται ετυμολογία[1]. Σκοπό έχει να βοηθήσει στην πληρέστερη κατανόηση των λέξεων της ελληνικής γλώσσας.
Μερικές λέξεις δημιουργούνται από μία άλλη λέξη:
δημιουργία λέξεων
Μερικές άλλες λέξεις προέρχονται από την ένωση δύο ή περισσότερων λέξεων:
προέλευση λέξεων
Οι διαδικασίες αυτές σχηματισμού νέων λέξεων είναι αντίστοιχα η παραγωγή, την οποία θα μελετήσετε σε αυτή την τάξη, και η σύνθεση, με την οποία θα ασχοληθείτε εκτενώς στην επόμενη τάξη.
σχηματισμός λέξεων
Παράγωγες λέξεις
  • Η λέξη από την οποία σχηματίζεται μια άλλη λέξη λέγεται πρωτότυπη. Η λέξη που παράγεται από μια πρωτότυπη λέξη λέγεται παράγωγη.
  • Οι παράγωγες λέξεις σχηματίζονται από τις πρωτότυπες με την προσθήκη παραγωγικών καταλήξεων:
πρωτότυπη λέξηπαράγωγη λέξη
θέμα + κατάληξηθέμα + κατάληξη
σπουδσπουδ-άζω
ἐπιτηδεύἐπιτήδευ-μα
  • Tο αρχικό θέμα από το οποίο προέρχονται οι λέξεις, συχνά με μετασχηματισμούς, λέγεται ρίζα. Παρακάτω δίνονται ορισμένες λέξεις που παράγονται από τη ρίζα γραφ-. Έχουν όλες το ίδιο θέμα;
γραφ-
  • Η λέξη που δεν παράγεται από άλλη, αλλά σχηματίζεται απευθείας από κάποια ρίζα με την προσθήκη μιας κατάληξης λέγεται ριζική λέξη.
  • Μια ομάδα λέξεων (απλών ή σύνθετων) που προέρχονται από την ίδια ρίζα λέγονται ομόρριζες.

Σύνθετες λέξεις
  • Οι λέξεις λίθος + ξέω (= ξύνω) δημιουργούν τη λέξη λιθοξόος. Μια λέξη που σχηματίζεται από δύο άλλες ονομάζεταισύνθετη λέξη. Οι λέξεις που τη σχηματίζουν αποτελούν τα συνθετικά μέρη της.
    συνθετικά μέρησύνθετη λέξη
    α′ συνθετικό + β′ συνθετικό
    λίθος + ξέωλιθοξόος
    διά + τρέφομαιδιατρέφομαι
    ἐκ + μανθάνωἐκμανθάνω
  • Κάθε λέξη που δεν είναι σύνθετη είναι απλή.

Γ. Γραμματική

1. Tόνοι και πνεύματα

Η Αρχαία Ελληνική αρχικά γραφόταν χωρίς τόνους και πνεύματα, καθώς οι φυσικοί ομιλητές της δε χρειάζονταν ιδιαίτερα σημεία για να προφέρουν σωστά τις λέξεις, γιατί ακούγονταν μόνο στην προφορά. Μετά όμως από την επέκταση του Ελληνισμού με τις κατακτήσεις του Μεγάλου Αλεξάνδρου η ελληνική γλώσσα υπέστη μεταβολές εξαιτίας της επαφής της με άλλες γλώσσες. Γι’ αυτό παρουσιάστηκε η ανάγκη να αναπτυχθούν τρόποι και κανόνες που θα βοηθούσαν στη σωστή εκμάθηση της Ελληνικής από τους ξένους. Μεταξύ αυτών ήταν και η επινόηση των τόνων και των πνευμάτων.

Tόνοι

Σε κάθε λέξη, επάνω στο φωνήεν ή στη δίφθογγο της συλλαβής που τονίζεται, σημειώνουμε έναν ορισμένο τόνο. Οι τόνοι είναι: η οξεία (ˊ), η βαρεία (ˋ) και η περισπωμένη ( ~ ).
  • Η οξεία σημειώνεται πάνω από το φωνήεν της συλλαβής που προφέρεται σε υψηλότερο τόνο.
  • Η βαρεία τονίζει μόνο τη λήγουσα, που προφέρεται σε χαμηλότερο τόνο, όταν δεν ακολουθεί σημείο στίξης.
  • Η περισπωμένη [ή οξυβαρεία ( ^ )] σημειώνεται μόνο σε μακρές συλλαβές, όταν ο ομιλητής πρέπει να ανεβάσει και αμέσως μετά να κατεβάσει τον τόνο της φωνής του κατά την προφορά του ίδιου φωνήεντος. Έτσι, η λέξη «βῆμα»προφερόταν στην α.ε. «μπέὲμα».

Πνεύματα

Κάθε λέξη που αρχίζει από φωνήεν ή δίφθογγο ή από το σύμφωνο ῥ- παίρνει πάνω σε αυτό ένα πνεύμα. Τα πνεύματα είναι: η ψιλή (᾿) και η δασεία (῾).
  • Οι περισσότερες λέξεις που αρχίζουν από φωνήεν ή δίφθογγο παίρνουν ψιλή.
  • Η δασεία δηλωνόταν αρχικά με το γράμμα «Η» και προφερόταν σαν ένα αχνό «χ», περίπου όπως ο αγγλικός φθόγγος «h» (π.χ. στη λέξη «history»). Έτσι, όταν σε μια αρχαία επιγραφή διαβάζουμε «ΗΕΛΛΑΣ», μεταγράφουμε «Ἑλλάς».
  • Στη Γραμματική της Αρχαίας Ελληνικής θα βρείτε τον κατάλογο με τις δασυνόμενες λέξεις. Εύκολα μπορείτε να θυμάστε ότι δασύνονται πάντα το υ και το ρ, όταν βρίσκονται στην αρχή μιας λέξης, π.χ. ὕδωρ, ῥοή.

ΔΑΣΥΝΟΜΕΝΕΣ ΛΕΞΕΙΣ:

Οι πέντε βασικοί κανόνες τονισμού:
  1. Όταν η λήγουσα είναι μακρόχρονηδεν τονίζεται η προπαραλήγουσα, π.χ. νθρώπου.
  2. Μια μακρόχρονη παραλήγουσα, όταν τονίζεται, παίρνει οξεία, αν η λήγουσα είναι μακρόχρονη, π.χ. μνήμη.
  3. Μια μακρόχρονη παραλήγουσα, όταν τονίζεται, παίρνει περισπωμένη, αν η λήγουσα είναι βραχύχρονη, π.χ.μῆλονοἶκος.
  4. Η προπαραλήγουσα παίρνει πάντοτε οξείαποτέ περισπωμένη, π.χ. τομον
  5. Μια βραχύχρονη συλλαβή παίρνει πάντοτε οξείαποτέ περισπωμένη, π.χ. τόμος.
ΚΑΝΟΝΕΣ ΤΟΝΙΣΜΟΥ ΑΠΟ ΤΗ ΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗ ΤΗΣ ΑΡΧΑΙΑΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ

2. Μέρη του λόγου

Στην α.ε., όπως και στη ν.ε, υπάρχουν δέκα κατηγορίες λέξεων, τα μέρη του λόγου.
μέρη του λόγου
Στο κείμενο της Ενότητας συναντήσατε όλα τα μέρη του λόγου (εκτός από επιφωνήματα):
άρθροουσιαστικόεπίθετοαντωνυμίαρήμαμετοχήεπίρρημαπρόθεσησύνδεσμος
οἱπόλειςπολλάἑτέραςἐσπούδαζεκατοικοῦντεςὡςἐνκαί
Από τα μέρη του λόγου το άρθρο, το όνομα (ουσιαστικό ή επίθετο), η αντωνυμία και η μετοχή σχηματίζουν πτώσεις, γι’ αυτό και ονομάζονται πτωτικά.

3. Τα παρεπόμενα των πτωτικών

Τα παρεπόμενα (ή συνακόλουθα) των πτωτικών στην α.ε. είναι τα εξής:
α. Οι γνωστές από τη ν.ε. πτώσεις (ονομαστικήγενικήαιτιατική και κλητική). Στην α.ε. υπήρχε άλλη μία πτώση, η δοτική, η οποία σήμερα χρησιμοποιείται μόνο σε κάποιες στερεότυπες εκφράσεις, όπως θα δούμε στη συνέχεια. Η λέξη «δοτική» προέρχεται από το ρήμα «δίδωμι» (= δίνω) και δηλώνει αυτόν στον οποίο δίνεται κάτι, π.χ.δίδωμι τῷ φίλῳ δῶρα (= δίνω στον φίλο δώρα).
Στο κείμενο της Ενότητας απαντούν οι ακόλουθες λέξεις σε δοτική πτώση:
τῷ βίῳ, ἑαυτῷ, τοῖς οἰκείοις, τῇ πόλει.
Για να αποδώσουμε τη δοτική στη ν. ε., χρησιμοποιούμε κυρίως φράσεις με τις προθέσεις με, σε (στον, στην, στο), για ή απλή αιτιατική πτώση.
Στη ν.ε. σώζονται στερεότυπες φράσεις με δοτική. Ποια είναι η σημασία των παρακάτω προτάσεων;
  1. Διέπραξε το έγκλημα εν ψυχρώ!
  2. Του έτυχαν αναποδιές, εντούτοις (ἐν τούτοις) δεν έχασε το κέφι του.
  3. Έχεις εν μέρει δίκιο.
  4. Εν τέλει (ἐν τέλει) αποφάσισε να έρθει στην εκδρομή.
  5. Εν συνεχεία θα μιλήσουμε για τις συνέπειες του σεισμού.
  6. Κηδεύτηκε με τιμές εν ενεργεία ναυάρχου.
  7. Εν πάση περιπτώσει, θα έρθω μαζί σου.
  8. Τον απέφευγαν λόγω του χαρακτήρα του.
  9. Δόξα τω Θεώ, φτάσαμε στην ώρα μας.
  10. Συν Θεώ θα κερδίσουμε στον αυριανό δύσκολο αγώνα.
Από τις πτώσεις της α.ε. η ονομαστική και η κλητική χαρακτηρίζονται ορθές και οι υπόλοιπες πλάγιες.
β. Τα γνωστά από τη ν.ε. γένη (αρσενικόθηλυκόουδέτερο).
γ. Οι αριθμοί στην α.ε. είναι τρεις: ο ενικός, ο πληθυντικός και ο δυϊκός (που δεν υπάρχει στη ν.ε.)· ο τελευταίος φανερώνει ότι γίνεται λόγος για δύο πρόσωπα, ζώα ή πράγματα, π.χ. (εν.) ὁ ἄνθρωπος - (πληθ.) οἱ ἄνθρωποι - (δυϊκός)τὼ ἀνθρώπω (= οι δύο άνθρωποι).
δ. Οι κλίσεις στην α.ε. είναι τρεις: η πρώτη, η δεύτερη και η τρίτη, π.χ. ἡ τράπεζα (ουσ. α′ κλίσης), ὁ ἄνθρωπος(ουσ. β′ κλίσης), ἡ πόλις (ουσ. γ′ κλίσης), ὁ καλός, ἡ καλή, τὸ καλόν (επίθ. β′ κλίσης), ὁ/ἡ εὐγνώμων, τὸ εὔγνωμον(επίθ. γ′ κλίσης).

παρεπόμενα των πτωτικών
4. Τα παρεπόμενα του ρήματος

Τα παρεπόμενα (ή συνακόλουθα) του ρήματος στην α.ε. είναι τα εξής:
α. Τα γνωστά από τη ν.ε. πρόσωπα (α′β′, γ′).
β. Οι αριθμοί (ενικόςπληθυντικόςδυϊκός).
γ. Οι εγκλίσεις (οριστικήυποτακτικήευκτικήπροστακτική) και οι ονοματικοί τύποι (απαρέμφατο,μετοχή).
δ. Οι χρόνοι (ενεστώταςπαρατατικόςμέλλονταςαόριστοςπαρακείμενοςυπερσυντέλικος καισυντελεσμένος μέλλοντας). Αξίζει να σημειωθεί ότι η α.ε. δε διαθέτει χωριστό τύπο μέλλοντα για τη δήλωση του στιγμιαίου και του εξακολουθητικού. Έτσι, π.χ., ο τύπος μέλλοντα λύσω μπορεί να αποδοθεί με τις φράσεις «θα λύσω» ή «θα λύνω».
ε. Οι φωνές (ενεργητική και μέση).
στ. Οι διαθέσεις (ενεργητικήμέσηπαθητικήουδέτερη)[3].
ζ. Τέλος, τα ρήματα της α.ε., ανάλογα με τον τρόπο που κλίνονται, εντάσσονται σε συζυγίες. Στην α′ συζυγίαανήκουν τα ρήματα που στο α′ ενικό της οριστικής ενεστώτα ενεργητικής φωνής λήγουν σε -ω (π.χ. λέγω) και στη β′ συζυγία όσα λήγουν σε -μι (π.χ. τίθημι).
παρεπόμενα του ρήματος

ΑΣΚΗΣΕΙΣ: ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ